Communicatie en omgeving
De aanbevelingen van de ombudsman en (met name) de commissie Veerman op het terrein van communicatie en omgeving zijn de afgelopen maand door de Projectorganisatie Noord/Zuidlijn (PONZL) voorbereid en omgezet in concrete acties en activiteiten. De activiteiten zijn geordend en van een gemeenschappelijk kader voorzien.
Met de onlangs benoemde verbindingsregisseur, Arthur Verdellen, vindt periodiek overleg en afstemming plaats over communicatie en leefbaarheid en met hem zal ook bekeken worden of er nog aanvullende acties nodig zijn.
Doelstelling
Veerman, de ombudsman en geluiden uit de stad hebben duidelijk gemaakt dat het project NZL nauwelijks meer als een kans, maar vooral als een bedreiging voor de stad gezien wordt. De belangrijkste opgave voor de komende jaren is het vertrouwen van de Amsterdammer te herwinnen. En pas wanneer er weer een vertrouwensbasis ontstaan is, kan er gebouwd worden aan trots. Bouwen aan vertrouwen vraagt om openheid en realisme in de communicatie en een uitvoering die is gericht op het zoveel mogelijk voorkomen, en wanneer dat niet mogelijk is compenseren, van overlast en hinder.
Fasering
De komende drie jaar zal de communicatie-inspanning nog voor het grootste deel gericht zijn op de directe projectomgeving en een individueel karakter hebben. Er is dus sprake van maatwerk, persoonlijke communicatie en contacten tot aan de keukentafel. Wanneer de overlast op straat merkbaar afneemt (als de ruwbouw van de stations en het boren achter de rug is) kan de communicatie zich steeds meer op de stad als geheel en de regio gaan richten en meer een corporate karakter krijgen. Dan zal de focus steeds meer gericht zijn op de betekenis en kansen van de NZL voor de stad en regio. In de eindfase zal de marketingcommunicatie geleidelijk aan belangrijker worden.
Voorzichtig en vastberaden
Bij de Raadsbehandeling van het collegeadvies over het rapport van de Commissie Veerman, juli jl. introduceerde wethouder Gerson een nieuw motto voor de NZL: ‘Voorzichtig en Vastberaden’. Dit motto is het fundament voor het werk en optreden van de projectorganisatie NZL. En dus ook voor de communicatie en het omgevingsmanagement. Voorzichtigheid en vastberadenheid zijn te beschouwen als de uitgangspunten c.q. kernwaarden die het werken en optreden (zowel intern als extern) van de medewerkers sturen. Aan voorzichtigheid en vastberadenheid is nog fascinatie toegevoegd. Deze kernwaarden worden geoperationaliseerd in activiteiten en acties die met name bedoeld zijn voor de eerste komende drie jaar (tot oplevering ruwbouw stations en afronden boren). Zoals al gememoreerd zal daarna de corporate communicatie steeds prominenter worden. De betekenis en kansen van de NZL voor de stad en de regio en de betekenis van de NZL voor de individuele reiziger krijgen dan steeds meer aandacht.
Hieronder volgt een weergave van (de voortgang van) de activiteiten en middelen die de afgelopen maanden geïnitieerd zijn. De activiteiten zijn gecategoriseerd aan de hand van de uitgangspunten/kernwaarden zoals hiervoor beschreven.
1. Voorzichtigheid
Voorzichtigheid staat voor wat betreft de communicatie en omgevingsmanagement voor sensitiviteit, aandacht voor direct omwonenden en ondernemers, oog voor de impact, compensatie van de overlast, dicht op de huid van de operatie en dicht op de omgeving zitten.
Voor veel Amsterdammers is de NZL synoniem voor overlast en wordt de bouworganisatie gezien als autistisch en gevoelloos. Daarin moet verandering komen. Dat kan door nog dichter op de omgeving van het project te zitten, door vroegtijdiger te weten wanneer en bij wie werkzaamheden pijn gaan doen, door nog beter te luisteren, door gezamenlijk met die omgeving te kijken naar oplossingen of maatregelen om bouwhinder te beperken.
De BLV-plannen (Bereikbaarheid, Leefbaarheid en Veiligheid) die het project in een vroegtijdig stadium maakt zijn hiervoor een belangrijk hulpmiddel. In BLV-plannen wordt getracht de overlast zoveel mogelijk te vermijden of te beperken door met bufferplaatsen te werken, bouwverkeer niet via woonwijken te leiden, elektrische in plaats van dieselkranen te gebruiken, door niet te werken tijdens koopavond of kerstdrukte, niet te heien tijdens een examenperiode van een school, door vuilnisophalen te garanderen en dergelijke.
Om de inspanning maximaal effect te laten hebben is het noodzakelijk om omgevingsmanagement en communicatie niet uitsluitend iets te laten zijn van de BLV-managers en de afdeling communicatie, maar van de organisatie als geheel. Want een onbeschofte werknemer, een nalatige toezichthouder, een uitsluitend op tijd en geld gerichte contractmanager kunnen veel meer schade doen dan communicatie ooit kan goedmaken. Dus wordt niet alleen gewerkt aan goede BLV-plannen en een kwalitatief goede afdeling communicatie, maar ook aan een communicatieve organisatie. Hierin past de beweging naar een decentrale organisatie van de omgevingscommunicatie met huisvesting op de bouwplaats en de integrale verantwoordelijkheid van de contractmanagers.
Overigens is het van belang om er nog een keer op te wijzen dat, hoewel er in de voorbereiding en de uitvoering veel kan worden gedaan, er onvermijdbaar sprake blijft van overlast. En dus blijft er een noodzaak maatregelen te nemen ter compensatie van de overlast. Ten slotte is het herwinnen van vertrouwen en het verbeteren van de relatie met omgeving en stad afhankelijk van een incidentloze uitvoering van het werk.
Activiteiten en middelen
Organisatie
1. Een belangrijke basis voor vertrouwen is een goed persoonlijk contact tussen de organisatie en de omwonenden en bedrijven. De projectbegeleiders vormen de smeerolie tussen de bouw en de omgeving. Projectbegeleiding is maatwerk per locatie en gebaseerd op goede persoonlijke contacten, zowel met mensen in de omgeving als intern binnen het projectbureau. Kennen en gekend worden is daarbij het motto. Om dat nog beter te laten functioneren wordt projectbegeleiding gedecentraliseerd. De uitvalsbasis van de projectbegeleiders wordt dan de keet of het contractkantoor in de buurt, naast de bouwput, op de huid van de operatie.
2. Het aantal medewerkers van de afdeling communicatie en projectbegeleiding is mede hiertoe uitgebreid met ruim 2 fte projectbegeleider.
3. Individuele bewoners en bedrijven krijgen bij vragen, problemen of klachten desgewenst direct bezoek van een projectbegeleider die gemandateerd is om ter plekke afspraken te maken. Het mandaat van de projectbegeleiders wordt hiertoe verruimd tot 500 euro. Tussen de 500 en 1000 euro moeten zij (telefonisch) overleg met de leidinggevende te voeren. Boven de 1000 euro blijft de huidige procedure (via fonds leefbaarheid) van kracht. Op deze wijze wordt de responssnelheid opgevoerd.
4. In overleg met de betaalde bewonersondersteuning Vijzelgracht wordt gekeken hoe deze functioneert en verbeterd kan worden. Bovendien wordt bekeken of deze aanpak eventueel elders geïmplementeerd kan worden. De ondersteuning op de Vijzelgracht wordt gecontinueerd.
5. De mogelijkheden voor bewonersgroepen om zich op onderwerpen door een deskundige te laten bijstaan op kosten van de Noord/Zuidlijn blijft gehandhaafd.
6. Bewonersgroepen kunnen altijd onderwerpen agenderen voor het overleg met de Noord/Zuidlijn.
7. De Noord/Zuidlijn stimuleert de stadsdelen om daar waar dat nog niet het geval is, straatmanagers aan te stellen voor het bedrijfsleven en is eventueel bereid hieraan een financiële bijdrage te leveren. Met deze straatmanagers worden de banden aangehaald en wordt een basispakket maatregelen afgesproken (bloembakken in de zomer, kerstverlichting e.d.)
Communicatie
1. Op de Vijzelgracht en Rokin is een nieuwe lijn ingezet door de omgeving actief te laten participeren in het ontwikkelen van oplossingen en varianten voor uitvoeringsplannen en maatregelen. In een participatief planproces krijgen omwonenden en ondernemers inzicht in de knelpunten, dilemma’s en complexiteit van de uitvoering van het werk. Bovendien worden ze actief en vergaand betrokken bij het zoeken en ontwikkelen van oplossingsvarianten. Vanzelfsprekend geschiedt dat binnen heldere randvoorwaarden van scope, tijd en geld. Deze nieuwe openheid en realisme versterken de betrokkenheid, vergroten het begrip en versterken de relatie tussen bouwer en omgeving. Deze aanpak wordt ook gestart in Zuid ten behoeve van het omgekeerd boren. Conform Veerman wordt de rol van de contractmanager in dergelijke overleggen met de omgeving versterkt.
2. Het kritische geluid van buiten over de communicatie van de Noord/Zuidlijn wordt rechtstreeks naar binnen gehaald. In september is een onderzoek afgerond naar de kwaliteit van de bestaande communicatieactiviteiten en –middelen. Dit onderzoek is gehouden onder actieve en niet-actieve omwonenden. Ook vinden in oktober/november de eerste bijeenkomsten van twee consumentenpanels plaats. Het ene panel bestaat uit direct omwonenden en ondernemers en het andere panel bestaat uit ‘betrokken Amsterdammers’. De consumentenpanels gaan dienen om door het jaar heen communicatieactiviteiten, -middelen en strategieën te beoordelen, aan te vullen en nieuwe te initiëren.
3. De directe omgeving verdient extra aandacht door zo nu en dan een welgemeend gebaar te maken. Dan kan het gaan om een diner in de bouwput, een theaterstuk rond een bouwplaats. Exclusiviteit, aandacht geven zijn daarbij de kernwoorden. Twee keer per jaar wordt een bijeenkomst met de omwonenden georganiseerd (was 1 maal per jaar gezamenlijk, wordt aangevuld met 1 maal per jaar per bouwplaats). Omwonenden worden dus tenminste eenmaal per jaar in de gelegenheid gesteld op het werk te kijken.
4. Belangrijke mijlpalen worden samen met de omwonenden en ondernemers gevierd (indien passend uiteraard) waarbij de activiteit in overleg wordt vastgesteld.
5. Veel van de communicatieve aandacht gaat uit naar omwonenden. De ondernemers langs de bouwput willen er dan wel eens bij inschieten. Zij worden in het spotlight gezet door hen met wervende interviews, teksten en fotografie op te nemen in een mooi vorm gegeven boek. Het concept is om een soort reisgids te maken langs de verschillende werelden die rond de Noord/Zuidlijn-stations te beleven zijn. Deze werelden worden straks met elkaar verbonden door de Noord/Zuidlijn en komen op een paar reisminuten van elkaar te liggen. Het boek verbindt ze nu alvast. Deze productie kan worden uitgedeeld onder de klanten van de ondernemers en wordt verspreid onder omwonenden van de Noord/Zuidlijn.
6. Er komt een Noord/Zuidlijn-bon (waardes van 10 – 50 euro). Op dit moment wordt gekeken of dit met het oog op fraudegevoeligheid en de belasting die het geeft voor de ondernemers een aparte, nieuwe bon wordt. Mocht dat te veel complicaties geven dan wordt het een gewone geschenkbon in Noord/Zuidlijn-verpakking. Deze bon wordt in speciale gevallen verspreid: bij het vieren van een mijlpaal (afronden onder luchtdruk ontgraven bijvoorbeeld) maar ook bij extreme en onverwachte overlastsituaties. De bonnen kunnen worden besteed bij de ondernemingen langs de lijn (die te vinden zijn in het hiervoor beschreven boek).
Compensatie
1. De mogelijkheden voor een hotelovernachting worden uitgebreid voor mensen die bij een van de diepe stations wonen. Niet alleen meer bij nachtelijke overlast maar ook “als men het niet meer trekt”. Er wordt wel van te voren een bezoek gebracht door de projectbegeleider en een adviseur zoals dat gebruikelijk is voor alle leefbaarheidsmaatregelen. Uiteraard kan de projectbegeleider, conform het uitgebreide mandaat, hierover ook zelf een besluit nemen als hij al met de situatie bekend is.
2. De mogelijkheden voor ondersteuning bij het verkrijgen van een SV-urgentie tot verhuizen wordt expliciet aangeboden en de begeleiding wordt uitgebreid. SV-urgenten blijven een tegemoetkoming in de verhuiskosten van ruim 5000 euro ontvangen.
3. Omwonenden en bedrijven die door de ligging aan de bouwplaats extra kosten moeten maken voor een verhuizing (bereikbaarheidsprobleem bijvoorbeeld) krijgen dit vergoed.
4. Het lappen van de ramen wordt niet meer incidenteel maar volgens een vast schema uitgevoerd en het aantal locaties wordt uitgebreid (niet alleen diepe stations).
5. De mogelijkheden om een beroep te doen op het fonds leefbaarheid ter ondersteuning van buurtgerichte activiteiten met een openbaar karakter worden verruimd.
6. Tijdelijke maatregelen (verleggen kabels en leidingen, werkterrein functievrij maken) zorgen overal in de stad voor veel overlast. Zo ook bij de Noord/Zuidlijn. Ook op deze activiteiten wordt het toezicht verscherpt en zal de projectbegeleider ter plekke leefbaarheidsmaatregelen kunnen nemen (denk bijvoorbeeld aan auto’s en ramen wassen).
Financiële vergoeding
De financiële regelingen voor bewoners en bedrijven lopen niet via de projectorganisatie Noord/Zuidlijn maar via het schadebureau.
Daarover meldt het schadebureau het volgende:
Het huidige niveau van de financiële vergoedingen via het schadebureau is verankerd in de verordeningen die in het verleden door College en Raad zijn vastgesteld.
De mogelijkheden om binnen de bestaande regelingen te komen tot “ruimere” vergoedingen zijn of worden reeds benut. In dat verband loopt inmiddels bijvoorbeeld een verzoek tot preadvies bij de onafhankelijke schadecommissie betreffende de uitloop van de werkzaamheden ten opzichte van het huidige voorzienbaarheidsgrens.
Om buiten de bestaande kaders te kunnen treden is aanpassing van de huidige regelingen noodzakelijk. Het schadebureau werkt thans aan tekstvoorstellen voor aanpassing van zowel de Tegemoetkomingsregeling als van de Verordening Planschade Nadeelcompensatie. Deze voorstellen hebben onder meer betrekking op een ruimere kring van ontvangers (ondernemers komen ook in aanmerking voor de Tegemoetkomingsregeling, bewoners bekender met Nadeelcompensatie) en een ruimer werkingsgebied (nieuwe bouwlocaties tijdelijke maatregelen, Scheldeplein vanwege omkeren boorvolgorde en wellicht ook een afbouwende staffel in de zijstraten) dan momenteel het geval is. Ook wordt gewerkt aan verruiming van mandaten en het aanpassen van de huidige procedure.
De bovengenoemde voorbeelden zijn richtinggevend. De daadwerkelijke uitwerking zal in de benodigde besluitvormingprocedure expliciet worden toegelicht. De (aangepaste) Tegemoetkomingsregeling vergt voor zover nu te overzien alleen een collegebesluit en zal naar verwachting met ingang van 2010 in werking kunnen treden. Aanpassing van de Verordening heeft een langere besluitvorming/doorlooptijd. Gestreefd wordt naar voorjaar 2010.
2. Vastberadenheid
Vastberadenheid staat voor wat betreft de communicatie en omgevingsmanagement voor een organisatie die realistisch en open communiceert en handelt. Open over risico’s, aandacht voor de impact op de stad en haar inwoners. Geen versluierende verhalen, maar eerlijkheid en realisme. En daarmee krijgt het project een andere positionering. Want de NZL is communicatief lang gepositioneerd als het project dat ongemerkt en vlekkeloos gerealiseerd zou worden. De werkelijkheid lijkt diametraal daar tegenover te staan. Daarom wordt de NZL neergezet als een enorme, heftige klus die nog niet geklaard is. Heftig vanwege de zware en soms riskante werkzaamheden die verricht moeten worden, het werken onder verhoogde luchtdruk, betonvlechten, zwaar fysieke arbeid onder te grond. Maar het staat ook voor de omgeving die met de overlast van het werk geconfronteerd wordt, van wie het leef- en woongenot aangetast wordt. De heftige klus is ook de kritische (maatschappelijke en politieke) omgeving van het project, de complexiteit, de dynamiek en de hectiek van bouwen in het hart van een bijzondere en eigenzinnige metropool.
Activiteiten en middelen
1. Het verlaten van het geloof in de onfaalbare techniek en het meer op realisme stoelen van de communicatie. Het actief communiceren van risico’s van het werk en het onversluierd vermelden van de te verwachten overlast en hinder maken daarvan onderdeel uit. Deze lijn is ingezet. Bij pers- en bewonersbijeenkomsten, maar ook in communicatiemiddelen zoals de website, in nieuwsbrieven wordt proactief melding gemaakt van risico’s die kleven aan werkzaamheden. Ook wordt er open en onomwonden gecommuniceerd over calamiteiten en hoe te handelen wanneer er een plaatsvindt. De resultaten van deze aanpak zijn positief. De omgeving waardeert deze openheid, raakt niet in paniek en spreekt over het geleidelijk aan herwinnen van geloofwaardigheid van het project.
2. Het informatiecentrum wordt nog een keer goed tegen het licht gehouden. Gekeken wordt of de uitgangspunten ‘voorzichtigheid‘ en ‘vastberadenheid’ voldoende tot uitdrukking komen in de boodschappen en de beleving van het centrum. Deze exercitie wordt ook gedaan voor de andere communicatiemiddelen, waaronder de website.
3. Het organisatiebreed implementeren van deze nieuwe aanpak van de communicatie. Actief communiceren over risico’s en te verwachten overlast vraagt om een houdingsverandering en om constante monitoring en (bij)sturing. Zowel in de sturing vanuit het topmanagement als in de werkbesprekingen heeft dit onderwerp een prominente plaats gekregen. Daar waar nodig krijgen individuele medewerkers aanvullende training of coaching.
3. Fascinatie
Naast veel andere zaken is de NZL ook fascinerend qua bouwwerken en bijzondere technieken. Open dagen tonen aan dat veel mensen aangetrokken worden tot de bouwputten, willen zien wat zich onder de grond afspeelt en gefascineerd raken door de enorme constructies die er verrijzen. De NZL is en wil ook verrassend zijn. Het leidt tot verrassende verbindingen en verhalen, zoals die van de Portugese betonvlechter die het hart steelt van een patatbakster aan de Ferdinand Bol. Maar het project kan en moet ook meer creatieve en verrassende verbindingen gaan leggen met kunst en cultuur in de stad, via exposities op de bouwhekken, theater in of rond de bouwputten, schrijvers en dichters over het project. Het thema ‘de fascinatie van de bouw’ staat ook voor humor en creativiteit. Humor, zo typisch voor Amsterdam, zal terug moeten komen in en rond de NZL. Humor biedt ruimte voor relativering en (zelf)reflectie.
Activiteiten en middelen:
1. Om de fascinatie van de bouw zoveel mogelijk effect te laten hebben wordt maximaal ingezet op het openstellen van bouwplaatsen, het geven van rondleidingen en de jaarlijkse open dag. Voor de open dag van 2010 geldt dat minimaal hetzelfde aantal van 25.000 bezoekers wordt nagestreefd. Ook het jaarlijkse gemiddelde van zo’n 30.000 bezoekers van het informatiecentrum en deelnemers aan rondleiding dient in 2010 gehaald te worden. Ingezet wordt op een toename van 5.000. Om dit mogelijk te maken worden extra faciliteiten (menskracht en middelen) gecreëerd.
2. Het ondergrondse uitkijkpunt in het station Rokin wordt eind 2009 geopend. Het aantal bezoekers per rondleiding is vanwege de kleine ruimte en veiligheidsvoorschriften beperkt. Desalniettemin wordt ingezet op 15.000 bezoekers per jaar. Primaire doelgroepen voor het uitkijkpunt zijn omwonenden, ondernemers en Amsterdammers.
3. Er wordt een mogelijkheid gecreëerd voor omwonenden om in speciale gevallen (huwelijksfeest, bijzondere verjaardag.) een rondleiding op de bouwplaats en een presentatie te krijgen. Ook bedrijven kunnen gebruik maken van die mogelijkheid.
4. Ook partijen met wie de Noord/Zuidlijn actief samenwerkt worden tenminste eenmaal per jaar in de gelegenheid gesteld om ondergronds de voortgang van het werk te zien.
5. Om de stad meer deelgenoot te maken van het werk en om het eigen verhaal onversneden te kunnen vertellen wordt een wekelijks NZL-journaal geproduceerd door en uitgezonden op AT5. De thema’s van deze memo worden vertaald in een wekelijkse productie die zal starten rond het begin van het boorproces.
6. De ingezette lijn van een actieve persbenadering wordt gecontinueerd. De resultaten van de afgelopen twee, drie maanden geven daar alle aanleiding voor. De pers wordt dus met regelmaat uitgenodigd te komen kijken bij belangrijke momenten en mijlpalen in het bouwproces. De toon blijft realistisch en open. De beelden en beschrijvingen zorgen ervoor dat de stad de voortgang goed kan volgen en maakt hen ook deelgenoot van de bijzondere prestaties etc. Behalve de lokale en regionale media wordt ook meer dan voorheen het geval is ingezet op landelijke media. Het landelijke belang van de NZL (zie o.a. Veerman) rechtvaardigt deze inzet. Pers-events zoals in augustus bij de Ceintuurbaan, in september bij de zinksleuf onder Amsterdam CS en oktober bij de Vijzelgracht laten zien dat er landelijke media te mobiliseren zijn rond de NZL.
7. Er wordt een creatieve, opvallende (en natuurlijk) goed getimede campagne met een knipoog rond het tunnelboren (goed gekozen qua opbouw en toon). Idee uit het communicatieplan tunnelboren: ‘I am boring’ campagne. De crux van de campagne zit ‘m in de timing. Bij de start van het boren en de eerste weken daarna zal de toon sober, realistisch, met aandacht voor risico’s zijn. Maar, na goed verloop kan het boren campagnematig ondersteund worden en kan de magie van het ondergronds werken, de bijzondere techniek op een humoristische, opvallende manier neergezet worden. De ontwikkeling van de campagne start in oktober/november.
8. In het kader van de verrassende verbinding geldt de toepassing van kunst op en rond de bouwplaatsen. In datzelfde kader wordt onderzocht of het station Van Hasseltweg en bijbehorende tunneldeel richting Sixhaven benut kunnen worden voor openbaar toegankelijke kunstprojecten (ideeën worden geworven via een prijsvraag)
9. Behalve naar verrassende verbindingen zijn we ook opzoek naar sterke verbindingen. Uit de bezoekers van het informatiecentrum, van thema-avonden en open dagen is een groep van enthousiaste volgers van het project ontstaan. Met deze groep wordt totnogtoe weinig gedaan. Op dit moment wordt onderzocht of voor deze groep vrienden en ambassadeurs een speciaal customers-programma ontwikkeld kan worden. Aan dat programma zitten exclusieve voordelen (een open dag voor de vrienden, kijkjes achter de schermen, gelimiteerde gimmicks etc.).
10. Minimaal een keer per kwartaal wordt een themaborrel georganiseerd voor omwonenden en ondernemers langs de bouwputten en voor geïnteresseerden (zie hiervoor de vrienden).
4. Tot slot
Met de verbindingsregisseur Arthur Verdellen worden de draagvlak vergrotende maatregelen en procesaanpassingen besproken alsmede een aantal zaken dat bij andere gemeentelijke diensten of stadsdelen en buiten het bereik van de Noord/Zuidlijn ligt maar die wel vaak door ondernemers en omwonenden worden genoemd. Het gaat dan bijvoorbeeld om aangepaste WOZ waarde/onroerende zaak belasting, reclamebelasting terwijl de winkel nauwelijks zichtbaar is, strenge regels voor buitenreclame/vlaggen e.d. om de tijdelijke zichtbaarheid te vergroten, mogelijkheid activiteiten te organiseren, compensatie van groen, compensatie van parkeerplaatsen e.d.
Uiteraard is de omgang met de omgeving een dynamisch proces. Nieuwe instrumenten kunnen worden toegevoegd en oude verdwijnen. Elk jaar wordt een evaluatie met alle betrokkenen gehouden.
Verwerking in de begroting.
De formatieve uitbreiding van communicatie is verwerkt in de Q2 van 2009. Deze uitbreiding was al in voorbereiding ten gevolge van de rapporten van de ombudsman. De reeds lopende en voorgenomen generieke acties worden gedekt binnen de reguliere begroting. Voor maatwerk per bewoner/ondernemer en per bouwplaats is een leefbaarheidsfonds beschikbaar. De projectorganisatie zal effecten van Veerman in de Q4 2009 zichtbaar maken. Ze zal daarbij ook voorstellen doen om dit leefbaarheidsfonds op te hogen.
De eventuele uitbreiding van de vergoedingsregeling voor bewoners en ondernemers leidt tot extra kosten bij het schadebureau. Deze kosten zijn nog niet opgenomen in de begroting. Ook de kosten en eventueel budget van de verbindingsregisseur zijn niet verwerkt. Ook deze kosten worden verwerkt in de Q4 2009.